Saturday, May 12, 2012

భారతదేశం లోని హస్తకళలన్నీ సంకలనం చెయ్యబడిన ఈ-పుస్తకం (ఆన్ లైన్)




మనదేశానికి హస్తకళల విషయం లో మొదటి నుంచీ మంచి పేరుందన్న  సంగతి  తెలిసిందే. యూరప్ లో ప్రజలకి ఇంకా బట్ట కూడా కట్టడం రాని సమయానికి మన దేశంలో తయారైన చేనేత వస్త్రాలకు మంచి పేరు ఉండేది. వస్త్రాన్ని కేవలం శరీరాన్ని కప్పుకోవడానికి మాత్రమే కాక వాటిని వైవిధ్యమైన పద్ధతుల్లో నేసి, వాటికి రకరకాల రంగులు, పూసలూ మొదలైన వస్తువులతో అలంకరణ కూడా చేసే స్థాయిలో పనితనం  చూపేవారు ఇక్కడి కళాకారులు. అలాగే నేత చీరలను అగ్గిపెట్టెలో పట్టేంత నాజూకుగా తయారుచేసిన చరిత్ర మనది. 

పైన చెప్పిన విషయం మచ్చుకి చెప్పిన చిన్న ఉదాహరణ మాత్రమే..! మన దేశ హస్తకళలు భారతీయులందరూ గర్వించదగ్గ వారసత్వ సంపద.  మన కళాకారులు వాడే ముడి సరుకు ఏదైనా గానీ  దానిని వారు తీర్చిదిద్దే తీరు తరతరాలుగా అభివృద్ధి చెందుతూ వచ్చింది. మట్టి, రాయి, రెల్లుగడ్డి, వెదురు, తాటాకులు, కంచు ఇత్తడి  లాంటి  లోహాలు, కొబ్బరి పీచు, కొయ్య , లక్క, దారం లాంటి వస్తువులు మన దృష్టిలో  పెద్ద విలువైన  వస్తువులుగా  అనిపించవు. అవే చవకబారు వస్తువులు ఈ కళాకారుల చేతిలో పడితే మాత్రం అత్యద్భుత మైన కళాఖండాలుగా రూపు దిద్దుకుంటాయి. ఒక సారి చూసిన వారికి కళ్ళు తిప్పుకోలేకుండా చేస్తాయి. 

ప్రొ . ఎం. పీ. రంజన్ గారు, అహ్మదాబాదు 
కాని అలాంటి కళాఖండాల తయారీ వెనుక ఉన్న కష్టం, అలాంటి కళాకారుల నేపథ్యం మొదలైన విషయాలు చాలా ఆసక్తికరంగా వుంటాయి. అలాంటి విషయాలన్నీ క్రోడీకరించి ఒక పుస్తకరూపంలో విడుదల చేయడానికి  పూనుకున్న వ్యక్తి ప్రొ. ఎం.పీ. రంజన్ గారు. 
భారతదేశం మొత్తం మీద కనిపించే ఇలాంటి హస్తకళలనూ, వివిధ ప్రాంతాల కళారూపాలను  Handmade in India: An encyclopedia of the handicrafts of India అనే పుస్తకంగా మన ముందుకు తీసుకువచ్చారు. ఈ  పుస్తక రూపకల్పనలోనూ   సంపాదకత్వం  లోనూ   వారి  శ్రీమతి  అదితి రంజన్ గారు కూడా  పాలుపంచుకొన్నారు. సుమారు అయిదు వందల యాభై పేజీలున్న ఈపుస్తకంలో ఇంత  సమాచారాన్ని  పొందుపరచడం వీరితో పాటూ  మరెందరి కృషి వల్ల సాధ్యపడిందో  తలుచుకుంటే  అబ్బురమనిపిస్తుంది.
ఈపుస్తకం ఖరీదు సుమారు నాలుగువేల రూపాయలు.  ఇలాంటివి మరో మూడు భాగాలు సిద్ధం కావలసి ఉందిట. 
అయితే ఈపుస్తకం లోని సమాచారాన్నంతా ఇంటర్నెట్ లో చూసుకోవడానికి వీలుగా ఈ క్రింది లింకులో ఉచితం గానే  ఉంచారు.
భారతదేశం లోని చేతివృత్తులన్నీ సంకలనం చెయ్యబడిన ఈ-పుస్తకం (ఆన్ లైన్) దేశంలోని రాష్ట్రాల వారీగా ఈ కళలను, వాటికి సంబంధించిన వివరాలను ఒక విజ్ఞాన సర్వస్వం లాగా  సమగ్రంగా  బొమ్మలూ, మ్యాపులతో సహా ఉంచారు. అలాగే ఆయా రాష్ట్రాల ప్రాంతీయ భాషలో ఈ సమాచారాన్ని అందుబాటు లోకి తేవడం ఇంకా బాగుంది. దానిలో కూడా జిల్లాలవారీగా ఏయే హస్త కళలు  కనిపిస్తాయో, దానికి వాడే ముడి  పదార్ధాలూ, పనిముట్ల గురించి కూడా పొందు పరిచారు. మన రాష్ట్రానికి సంబంధించిన లింక్ ఈ క్రింద చూడండి.
ఆంద్ర ప్రదేశ్ గురించి ఇంగ్లీషులో
ఆంద్ర ప్రదేశ్ గురించి  తెలుగు లో

   


 Detail of the carved and painted wood work inside a prayer hall in Thiksey Monastery, Ladakh




పై పుస్తకం పై మరిన్ని వివరాలను, ప్రొ. రంజన్ గారి బ్లాగులు  చూడాలంటే ఈ క్రింది లింకులు నొక్కండి.

http://www.visible-information-india.blogspot.in/2007/08/information-architecture-for-handmade.html
http://design-for-india.blogspot.in/2007/08/handmade-in-india-handbook-of-crafts-of.html

Handmade in India: 
An encyclopedia of the handicrafts of India


576 pages, 3500 colour photographs and 140 maps, 9.5 x 13.5” (240 x 340 mm), hc, October 2007, ISBN: 978-81-88204-57-1 (Mapin), Series ISBN: 978-81-88204-49-6 (Mapin), Copublished in association with COHANDS
First published in India in 2007 by :
Council of Handicraft Development Corporations (COHANDS)
New Delhi

Printed and produced by:
Mapin Publishing Pvt. Ltd.
10B, Vidyanagar Society Part 1, Usmanpura, Ahmedabad 380014, India
T | 91-79-2754 5390 / 2754 5391     F | 91-79-2754 5392
E | mapin@mapinpub.com     www.mapinpub.com

Conceived, researched, edited and designed by:
National Institute of Design (NID), Ahmedabad

Text, photographs and graphics - 2007 National Institute of Design (NID), Ahmedabad and Development Commissioner (Handicrafts), New Delhi

Project funded by
Office of the Development Comissioner Handicrafts, Ministry of Textiles, Government of India

Crafts of India Series ISBN :978-81-88204-49-6
Handmade in India ISBN:978-81-88204-57-1
LC:2005929526

Editors:Aditi Ranjan, M P Ranjan
Designers:Zenobia Zamindar, Girish Arora
Printed at :Tien Wah Press, Singapore
పూర్తిగా చదవండి...

Monday, May 7, 2012

తాటాకు, తాటి చెట్టు ప్రశస్తి..!


ఎండాకాలం ఎండలు మండే కాలం. మా వైజాగులో వేడికి తోడు విపరీతమైన ఉక్కపోత. మూలిగే నక్క మీద తాటిపండు పడినట్టు.. ఈ మధ్య నెలరోజులుగా కరెంటు కూడా తీసేస్తూండడంతో ఇళ్ళల్లో ఉండలేని పరిస్థితి. మొన్న ఒకరోజు పొద్దున్నే తీసేసి మళ్ళీ రాత్రి దాకా ఇవ్వలేదు. ఆ రోజు నేను ఆఫీసులో ఉండగా మా అమ్మగారు ఫోన్ చేసి అరడజను విసన కర్రలు కొని తెమ్మన్నారు. "అన్నెందుకు వేస్టు..!" అనుకోని బజారు కెళ్తే అయిదు రూపాయలకి ఒకటన్నాడు. ఒక్కసారి షాకయ్యా..!! వాటి ఖరీదు అంతతక్కువని అనుకోలేదు. (మా అమ్మగారూ షాకయ్యారు.. వాళ్ళ చిన్నప్పుడు పావలాకి ఒకటి, రెండూ వచ్చేవిట ) చిల్లర లేకపోవడంతో   యాభై రూపాయలకి 10 కొని పట్టుకెళ్ళా. కానీ ఇంటికి వెళ్లి చూస్తే గానీ పరిస్థితి అర్థం కాలేదు. పది కూడా చాలవనిపించింది.

చీకటి పడ్డాక ఊరంతా కరెంటు లేకపోవడంతో  మా ఇంట్లోవాళ్ళూ  క్రింద అద్దె కున్నవాళ్ళూ  అందరూ  భోజనాలు  ముగించి డాబా మీదకు  చేరారు. 
మేడ మీద చాపమీద పడుకొని విసనకర్రతో  విసురుకుంటూ ఆకాశం లో నిండు చందమామని (దగ్గరలోనే 'సూపర్ మూన్' కూడా ఉందిట) చూస్తూ ఉంటే ఆహా..! పైగా కొత్త విసనకర్ర  నుండి వచ్చే పచ్చి తాటాకు వాసన.. అబ్బో..మాటల్లో చెప్పలేం..!!
సరిగ్గా అప్పుడే తట్టింది ఈ తాటి చెట్టు, తాటాకు ప్రశస్తి..!
**************
అసలీ తాటి చెట్టు ప్రసక్తి రామాయణ భారతాల లోనే వుంది. శ్రీరాముడు  తనమీద సుగ్రీవుడికి  నమ్మకం  కలిగించడానికి  ఏడు  తాటి చెట్లను ఒక్క బాణం తోనే పడగొట్టాడట.  తాటి చెట్టు అనగానే వేసవిలో వచ్చే  తాటి ముంజులు గుర్తుకొస్తాయి. అవి తినడానికి ఇష్టపడని వాళ్ళెవరు చెప్పండి..?  ఒక్కో తాటికాయలో రెండు, మూడు లేదా నాలుగు ముంజులుంటాయి. చిన్నప్పుడు వేసవి సెలవుల్లో పల్లెటూర్లలో చెట్టు మీద నుంచీ అప్పుడే దించిన కాయల్లో ముంజులు మన బ్రోటనవేలే స్పూన్లుగా డైరెక్టుగానే తినేసేవాళ్ళం. ముంజులు ఒలిచి తట్టల్లో పెట్టుకొని ఇళ్ళకి తెచ్చి అమ్మేవారు. ఇవికాక తాటి తాండ్ర, తాటి బెల్లం, తాటి తేగలు కూడా తింటారు. తాటి కల్లు సంగతి సరేసరి. ఇప్పటికీ ఇంకా వాడుతున్న/ వాడబడుతున్న, ఎంతోమందికి నోరూరించే తాటి ఉత్పత్తి.




 
 



చెరకు బెల్లం, తాటి బెల్లం 







తాటాకుల ఉపయోగాలు అనేకం..!
మొట్టమొదటగా కాగితాలూ, పుస్తకాలూ వినియోగం లోకి రాక ముందు తాటాకులే కవుల కావ్య రచనకు ఉపయోగపడేవి. వీటిమీద ఇప్పుడు బొమ్మలుగీసి కూడా అమ్ముతున్నారు.  పేదవాడి గూటికి పైకప్పుగా విరివిగా వాడతారు. వాసాలుగా తాటి దూలాలే వాడడం తెలిసిందే..! ఇప్పటి షామియానాలు రాకముందు పెళ్ళిళ్ళకి తాటాకు పందిళ్ళు వేసేవారు. విసనకర్రలు, చేదలూ(కొన్ని ప్రాంతాలలో దీనిని 'బొక్కెన' అంటారనుకుంటా)
'గిడుగు' అనబడే తాటాకు గొడుగు (దీనిలో సైజు లుండేవి..పెద్దది సుమారు 5 అడుగుల వెడల్పు వుండేది. ఇప్పటికీ పల్లెల్లో పశువుల కాపర్లు వాడుతుంటారు.), తాటాకు చాపలు కూడా తయారు చేసేవారు. ( పూర్వం పెళ్ళిళ్ళల్లోనూ లేదా ఎక్కువ మందికి భోజనాలు వండేటప్పుడు వండిన అన్నాన్ని గంజి వార్చిన తరువాత ఈ తాటాకు చాపల మీద కొంచం సేపు ఆరపోసేవారు.)


విసన కర్రలు, తాటాకు బుట్ట..

తాటాకుల మీద బొమ్మలు వేసే పద్ధతిని ఇక్కడ చూడండి

తాళ పత్రాలు 
గిడుగు

 

 పైనున్న వాటిల్లో మొదటిది తాటాకు చాప, రెండోది కొబ్బరాకుల చాప.

తాటి, కొబ్బరి ఆకులతో పెళ్లి మంటపాల అలంకరణ 
చిన్నపిల్లలు  తాటాకులతో బొమ్మలు తయారు చేసుకొని వాటికి బొమ్మల పెళ్ళిళ్ళు కూడా చేసేవారట. అలాగే  తాటాకులతో బూర, వాచీ, లాంటి బొమ్మలు కూడా చేసుకొనే వాళ్ళు. 


బూర (whistle )

రిస్ట్ వాచీ.


తాటాకు గిలకలు.. ఇలా బంతుల లాగా తయారు చేసి దానిలో రాళ్ళు వేసి ఒక కర్రపుల్లని హాండిల్ గా పెట్టి ఆడిస్తే  గలగల లాడుతూ శబ్దం చేస్తాయి. చంటి పిల్లలకి ఆటవస్తువులుగా పనికొచ్చేవి.
తాటి రేకు  టపాకాయలు.
తాటి రేకుతోనే చేసిన ప్లేటు
తాటాకు చేద: బావిలో నీళ్ళు తోడుకోవడానికి ఉపయోగించే పరికరం. ఇప్పుడిది చాలా వరకు  కనుమరుగైపోయిదనే  చెప్పాలి. పూర్వం పల్లెల్లో ఇది వాడేవారు. కానీ ఈమధ్య ఎక్కువ మంది ప్లాస్టిక్ డబ్బాలే వాడుతున్నారు.  అయినా ఇప్పుడన్నీ బోరుబావులే కానీ మంచినీటి బావులే కరువైపోతున్నాయి కదా ఇప్పుడు..!


తాటాకు చేద లాగే ఉన్న ఈ సంగీత వాయిద్యాన్ని చూడండి. Sasando అంటారుట  దీన్ని. శబ్దం మాత్రం గిటార్, మాండొలిన్ లను పోలి ఉంది. దక్షిణ ఇండోనేషియా లో కనిపించే ఈ పరికరం మీద  వీనుల విందైన సంగీతం విని ఆస్వాదించండి.





ఇప్పటికీ గ్రామాల్లో పొలాలకి హద్దుగా తాటి పెండు (తాటి చెట్ల వరుస లేదా గుంపు) లనే  చూపుతారు. మోటార్లు  లేకమునుపు బావుల్లోంచీ పొలాలకి నీరు తోడడానికి వాడే 'ఏతాం' తాటి దుంగలతోనే చెయ్యబడేది. తాటి తోపుల్లో  దయ్యాలు ఉంటాయని అని నమ్మే వాళ్ళు ఇప్పటికీ కనిపిస్తారు.
ఇకపోతే తాటి చెట్టు కి సంబంధించిన సామెతలు తెలుగులో చాలానే వున్నాయి. మొట్ట మొదటి పేరాలో ఒకటి ఆల్రెడీ వ్రాసేశాను. కోపం తాటాకు మంటలా ఉండాలంటారు. తాడిలా పెరిగాడంటారు. తాడిని తన్నేవాడితలదన్నే  వాడుంటారు   తాటి చెట్టు  వల్ల  ఇన్ని లాభాలు  ఉన్నా  తాటి  చెట్టు  నీడ, తాగుబోతు  మొగుడూ  ఎందుకూ  పనికిరారు అంటారు. చివరగా తాటి చెట్టు నీడ పనికిరాదన్న విషయాన్ని చెబుతూ  ఏనుగు  లక్ష్మణ  కవి  ఇలా  అంటాడు:
“ధర ఖర్వాటుడొకండు సూర్యకర సంతప్త ప్రధానాంగుడై
త్వరతోడన్‌ పరువెత్తి చేరినిలిచెన్‌ తాళద్రుమఛ్ఛాయ త
ఛ్ఛిరమున్‌ తత్ఫలపాత వేగమున విచ్చెన్‌ శబ్దయోగంబుగా
పొరి దైవోపహతుండు పోవునెడకుం పోవుంగదా ఆపదల్‌”   
ఒక బట్టతలవాడు మండుటెండలో ప్రయాణం చేస్తూ  ఎండకు బుర్ర కాలిపోతూ ఉంటే, ఆ వేడికి తట్టుకోలేక నీడకోసం తాటిచెట్టు కిందికి పరుగెత్తాడట. ఎండ నుంచి రక్షించుకోవడానికి దానికింద చేరితే చెట్టు పైనుంచి తాటిపండు అతని నెత్తిమీద పడింది. పాపం అతని తల పెద్ద చప్పుడుతో పగిలిపోయిందట . దురదృష్టవంతుడు ఎక్కడికి పోయినా ఆపదలు వెంటాడుతాయనేది కవి వ్యాఖ్య. 
అందువల్ల ఒక్క నీడ విషయంలో తప్ప మిగిలిన అన్నిటిలోనూ తాటి చెట్టుకి నూటికి నూరు మార్కులే..!! 
(ఇంతలో కరెంటు వచ్చేసింది. అందరూ 'తాటాకు పంఖాలు' వదిలేసి మళ్ళీ సీలింగ్ ఫ్యానుల కిందకి చేరారు.) 
మనం కూడా ఇంక ఈ ముచ్చట్లు ఆపి మళ్ళీ రేపటి వరకూ విసనకర్రలకి చెబుదాం  సె 'లవ్' (Say Love) 
పూర్తిగా చదవండి...

Saturday, May 5, 2012

ఊరు పేర్లతో తమాషా వాక్యాలు..!!

రేడియో అన్నయ్య గా పేరుకెక్కిన న్యాయపతి రాఘవరావుగారు ’బాల’ అనే పిల్లల మాస పత్రిక నడిపేవారు. దానిలో కొన్నిశీర్షికలు తమాషాగా ఉండేవి. దానిలో ఒకటి ఈ క్రింద వ్రాయబోయేది.
ఏదో ఒక వాక్యం ఇచ్చి దానిలో దాగి ఉన్న ఊరుపేరు చెప్పాలి.
ఉదా.              భోజన భీమ..! డోలు వాయించక..!!                             భీమడోలు
           హాత్ కాకి..! నా డబ్బా ఎత్తుకుపోయింది.                       కాకినాడ
ఇవి రెండూ చిన్నప్పుడు ’బాల’ లోనే చదివాను. మిగతావి ఏవీ గుర్తులేవు. పోనీ కొత్తగా ఏవైనా పుట్టిద్దామని కొంచం ప్రయత్నిస్తే ఈ క్రింది వాక్యాలు వచ్చాయి:
  • కడపటి వార్తలందే సమయానికి ఇండియా స్కోరు మూడువందలు దాటింది..!            
  • ఏదీ..! అమలా…!! పురందర దాసు కీర్తన ఒకటి పాడు..!!!                                  
  • నేను చెప్పిన మాట విను..! కొండమీదకు నడిచి వెళ్ళి మొక్కు చెల్లించుకో..!             
  • భలేవాడివి హనుమ..! కొండ మీద మూలికలు తెమ్మంటే కొండనే మోసుకొచ్చేశావే..!       
  • మాన్యం లెక్క చెప్పకుండా ఇష్టం వచ్చినట్టు మింగెయ్యడానికి ఈ దేవుడి గుడి వాడబ్బసొమ్మేం కాదు..!
  • పార్వతి, పురంధేశ్వరి ఒకే ఈడు వాళ్ళు.                                                         
  • శమంతకమణి ఆమెతండ్రికి సూర్యుడిచ్చిన వరం..! గల్ గల్  మంటూ అదెక్కడుంటే అక్కడ ధనలక్ష్మి నాట్యమాడుతోంది.
  • నీకు ఏది కావాలో అది మదిలో కోరు..! కొండ మీద వెలసిన అమ్మోరి మీద భారం వదులు..!! 
  • వినాయక చవితి రోజున గరిక (గడ్డి) తో చేసే పూజ కి చాలా ప్రాశస్త్యం ఉంది. 
  • శ్రీశైల పుణ్య క్షేత్రంలో జరిగే అన్ని ఉత్సవాలు  అక్కడి చెంచులకు చాలా ప్రత్యేకం. అందుకని గిరి పుత్ర్రులు వారి సంప్రదాయ నృత్యాలతో స్వామిని సేవిస్తారు. 
  • ఆ గ్రామంలో గట్టిగా ఇరవై గడపలు కూడా లేవు.                                              
  • అరిగిపోయిన రికార్డులా హోరు పెట్టేబదులూ చెప్పదలచుకున్నదేదో సూటిగా చెప్పరాదూ..!! 
  • Elephant’s Husband City (ఇది మా అమ్మగారు చెప్పారు) జవాబు: గజపతినగరం 
 పై వాక్యాలలో ఊరుపేర్లు చెప్పుకోవాలి. చాలా సులువుగా చెప్పెయ్యగలరు. జవాబులు వేరేగా వ్రాయవలసిన  అవసరం ఉందనుకోను. ఎవరికైనా తెలియకపోతే అప్పుడు చెప్తాను. 
పూర్తిగా చదవండి...

హే గోవింద్ హే గోపాల్ - భజన్; గానం: కృష్ణప్రియ

మరిన్ని చక్కటి వెబ్ సైట్లు..!!

Annamacharya NonStop Radio Ramadasu NonStop Radio (బ్యానర్ పై నొక్కి వెబ్ సైట్ కి వెళ్ళండి.)